Portal - Dobra
polski Czwartek - 17 lutego 2022      Historia jest naszą pasją.
Strona główna / Historia / Herb gminy Dobra
Menu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Historia herbu gminy Dobra, czyli jak związana chusta zastąpiła baranka.


Nie tylko znak graficzny

            W dawnych czasach każda rodzina szlachecka, czy ród rycerski legitymował się swoim herbem. Był to znak rozpoznawczy. Dziś pozostał tylko pewnym symbolem. Herbu na co dzień używają głównie biskupi i papież – jest to ich znak rozpoznawczy. Istnieje także piękna tradycja, że każde miasto, miejscowość, a nawet wieś posiada swoje własne godło. Umożliwia to ustawa o samorządzie terytorialnym z 1990 roku oraz ustawa o samorządzie powiatowym z 1998 roku. Po tych znakach można rozpoznać dane miasto – są ludzie, którzy znają większość herbów miast polskich i  z łatwością je identyfikują. Przede wszystkim godło jest znakiem rozpoznawczym każdego kraju – zawsze oczywiście inny. Aby jednak herb był ważny i uznany, musi zostać wykonany poprawnie, zgodnie z zasadami heraldyki. Posiadanie prawidłowo zaprojektowanego herbu wzmacnia więzi w małej ojczyźnie (…). Herb to nie tylko znak graficzny. Namalowanie herbu musi być poprzedzone badaniem wspólnej historii i ujęciu jej w symbol wyróżniający dany podmiot z otoczenia – pisali niegdyś naukowcy z Komisji Heraldycznej przy MSWiA. Zatem każdy herb przedstawia coś konkretnego i wiąże się konkretnie z historią opracowywanej jednostki.


Austriackie pieczęcie pierwowzorem herbu


            Tyle teorii. A jak to wygląda w praktyce w gminie Dobra? Otóż lata 1990 – 2004 to herb dawny, zapamiętany przez pokolenia, od 2004 roku nowe godło, zupełnie inne. W 1990 roku władze gminy Dobra uchwaliły dla swojej jednostki terytorialne godło. Za wzór posłużył  mu tłok pieczętny gminy z początku wieku XIX. Widniał tam wówczas rysunek baranka. Była to tzw. pieczęć rustykalna, wprowadzona przez władze austriackie po roku 1785. W tym samym czasie funkcjonowały tzw. pieczęcie dominialne, którymi legitymowali się właściciele wsi. Jeżeli zatem na pieczęci był rysunek baranka, wykorzystano go w herbie. Jeszcze w roku 1920 używano tego wizerunku pieczętnego. Na tej podstawie ukształtowano herb przedstawiający  baranka zwróconego w prawo, umieszczonego na błękitnym tle, pomiędzy krzakiem jałowca z prawej, a drzewem liściastym z lewej (chodzi o strony heraldyczne, które są odwrotne, niż standardowo. Zatem baranek, którego widzimy z głową w naszą lewą stronę, tak naprawdę stoi zwrócony w prawą heraldyczną. Zasada blazonowania /odczytywania herbu/ polega na tym, że godło odczytujemy z położenia trzymającego tarczę). Skąd powiązanie baranka i Dobrej? Otóż z historii. Osadnikami Dobrej byli pasterze wołosko-ruscy, którzy przywędrowali w te tereny szukając miejsc na wypas owiec. Tym samym zwierzę to zupełnie związało się naszym terenem. Również w pieczęci miejscowości Półrzeczki znajdował się baranek. A Półrzeczki nierozerwalnie należały do gminy, wcześniej do tzw. klucza dobrskiego. Baranek jest również alegorycznym symbolem dobra – ówcześni twórcy herbu brali pod uwagę dobroć mieszkańców i aluzje do nazwy stołecznej miejscowości gminy. Drzewo i krzew to przedstawienie terenowego położenia gminy wśród lasów.

Tak ustalony herb gminy Dobra, w opinii Komisji Heraldycznej przy MSWiA, był herbem niezgodnym z zasadami heraldyki. Rozpoczęły się więc w 2003 roku prace nad nowym wizerunkiem herbowym, który miał za zadanie połączyć symbolicznie wszystkie 11 miejscowości gminy Dobra.


/Herb Gminy Dobra, używany do roku 2004, obecnie herb samej Dobrej/ 

Zwyciężyła chusta Małachowskich

Szukano zatem takiego rozwiązania, które byłoby syntezą oddającą ducha poszczególnych miejscowości. W tym wypadku również korzystano z  wzorów pieczęci rustykalnych wiosek. Próbowano połączyć rzeczonego już baranka z wizerunkami napieczętnymi poszczególnych miejscowości, zwłaszcza Skrzydlnej oraz z herbami rodów władających kluczem dobrskim. Obecna gmina Dobra powstała z połączenia dwóch gmin wcześniej istniejących ośrodków władzy samorządowej: gminy Dobra i gminy Skrzydlna. Do tych dwóch miejscowości chciano odnieść się w największej mierze. Jeżeli chodzi o rody magnackie, władające Dobrą, wyodrębniono z historii trzy: Ratołdów, Pieniążków i Małachowskich. Dziwić może fakt pominięcia Lubomirskich, jednakże zwracano uwagę na te rody, które przysłużyły się gminie w sposób pozytywny. Próbowano również wprowadzić do nowego herbu kolejną własność terenową gminy – położenie w Beskidzie Wyspowym. Stąd w projektach herbowych „czwórwzgórz”, wyparty jednak wizerunkiem „trójwzgórza”. Ostatecznie kształt nowego herbu przedstawia się następująco: tarcza herbowa późnogotycka, tzw. typu hiszpańskiego, a na niej w polu błękitnym, nad trójwzgórzem srebrnym (w heraldyce biały) takaż husta srebrna związana, koło tworząca, z końcami w dół. Gdzie: błękit jest barwą Matki Bożej – symbol kultu maryjnego, nieba i wiary. Srebro to symbol czystości, uczciwości, pokoju i wody.  Tak zapisane zostało w Opracowaniu historyczno-heraldycznym, opracowanym przez Włodzimierza Chorązkiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Trójwzgórze symbolizuje „wyspowe” szczyty Beskidu Wyspowego, w sercu którego położona jest gmina. Srebrna chusta, tzw. „nałęczka”, to godło, jakim pieczętowali się Małachowscy, herbu Nałęcz. Ród ten zasłużył się dla miejscowego ludu, znosząc mu pańszczyznę z 1792 roku i uwłaszczając go. Ponadto Stanisław Małachowski utworzył 4 lata wcześniej, w 1788 roku szkołę ludową, przyczyniając się do zmniejszenia analfabetyzmu. Pominięto Lubomirskich, gdyż od nich mieszkańcy doznali krzywd i ucisku. Ze złem zatem kojarzy się w Dobrej herb Szreniawa, przedstawiający tzw. krzywaśń (wstęgę w kształcie odwróconej litery „S”, z krzyżem lub bez).  Sama zaś chusta Małachowskich jest neutralnym symbolem, a jej związane dwa końce alegoryzują połączenie gmin Dobra i Skrzydlna w jedną jednostkę administracyjną. Te same symbole stosuje się na fladze, banerach i pieczęciach gminy Dobra. Oficjalnie herb został zatwierdzony uchwałą Rady Gminy z dnia 20 października 2004 roku. W tym tygodniu minęła zatem pewna okrągła rocznica nadania gminie Dobra nowego znaku rozpoznawczego, który chyba już przyjął się wśród społeczeństwa dobrzańskiego.



/obecny herb Gminy Dobra/

Baranek do lamusa?

Pojawia się w tym miejscu pytanie o dalsze losy baranka. To samo pytanie postawione zostało już kiedyś w „Dobrzańskich Wieściach” – lokalnym czasopiśmie. Tam pojawiły się wielokrotnie wypowiedzi mieszkańców zatroskanych losem wcześniejszego wizerunku. Początkowo bowiem mało komu podobał się nowy herb; ludzie przyzwyczajeni byli do obecnego bardzo długo baranka. Wyobrażenie dotychczas stosowane nie poszło jednak w odstawkę, do archiwalnego lamusa. Pozostało herbem Dobrej, jako odrębnej miejscowości. Nie stosuje się go już tak często, jak kiedyś, bo nie ma już osobnej pieczęci każdej wsi. Jednakże baranek funkcjonuje nadal w świadomości Dobrzan. Do tego stopnia, że gdy w 2011 roku Dobra obchodziła swój jubileusz 650-lecia lokacji, odwołano się właśnie do barana pod drzewem, tworząc logo obchodów. Starsi mieszkańcy niejednokrotnie z rozrzewnieniem wspominają jeszcze „ładną owieczkę wśród drzew, wśród zieleni”. Ale do chusty, tudzież „precla” (bo i tak nazywany był nowy wizerunek, przyzwyczaili się, widząc go bardzo często. Stosowany jest bowiem na pismach urzędowych, na budynku Urzędu Gminy, na pieczęciach. 



/obecna pieczęć okrągła Gminy Dobra/


Artykuł ten ukazał się 24 października 2014 roku w piątkowym dodatku do "Gazety Krakowskiej" - "Tygodniku Ziemia Limanowska". Nosił wówczas tytuł Historia herbu gminy Dobra, czyli jak związana chusta zastąpiła baranka. W całości jest autorstwa Adriana Cieślika.

Interaktywna Polska
Webmaster: Adrian Cieślik